BENZER KONULAR
İlginizi çekebilecek diğer konular
Böbrekler, idrar yolları ve mesane boşaltım sisteminin temel parçalarını oluşturur. Böbreklerin temel görevi, kanın temizlenmesidir. Günde yaklaşık 200 litre sıvı böbreklerden geçer. Bu geçiş esnasında toksinler, metabolik artıklar, vücutta normalden fazla bulunan minerallerin atılması sağlanır. Vücut için gerekli maddeler ise tekrar kan dolaşımına verilmek üzere süzülür. Böbreğin oluşturduğu idrar, idrar yolları aracılığı ile mesaneye gelir.
Mesanenin temel görevi idrarı depolamaktır. Santral sinir sistemini oluşturan beyin ve omurilik kontrolünde çalışmasını sürdürür.
İdrar kaçırma (üriner inkontinans) nedir?
Kontinans kelimesi, idrarın tutulması, sosyal kurallar çerçevesinde uygun yer ve zaman oluştuğunda istemli olarak idrar yapabilme yeteneğini ifade eder. İnkontinans ise bu istemli idrar yapma yeteneğinin çeşitli nedenlerle kontrolden çıkmasıdır. Günümüzde her türlü idrar kaçırma durumu inkontinans tanımı içerisinde yer alır.
Üriner inkontinans, kadınlarda daha fazla karşılaşılan bir durumdur. Hayatı tehlikeye sokan bir durum olmasa da idrar kaçırmayla birlikte, kişisel hijyen, psikolojik bütünlük, günlük aktiviteler ve cinsel yaşam olumsuz yönde etkilenir.
İdrar kaçırma (üriner inkontinans) tipleri ve belirtileri nelerdir?
Kalıcı üriner inkontinans, stres tipi, sıkışma tipi, mix (karışık) tip, noktürnal enürezis (uykuda idrar kaçırma), fonksiyonel tip, taşma tipi gibi bir çok alt grubu kapsar.
• Stres inkontinans: Öksürmek, hapşırmak ya da ağır bir şey kaldırmak gibi durumlarda karın içi basınç artışının mesane üzerine yansıması ile birlikte meydana gelen idrar kaçırmadır.
• Urge (sıkışma) inkontinans: Aniden gelen idrara sıkışmayı takiben oluşan, istemsiz idrar kaçırmayı ifade eder. Yaşlı hastalarda en fazla görülen idrar kaçırma tipidir.
• Karışık tip inkontinans: Stres ve sıkışma tipi inkontinansın birlikte görüldüğü idrar kaçırma tipidir. Diğer tiplerin kombinasyonları nadir de olsa bir arada bulunabilir.
• Noktürnel enürezis: Geceleri uykuya daldıktan sonra farkında olmadan idrar kaçırmayı ifade eden inkontinans tipidir.
• Taşma tipi idrar kaçırma: Mesanenin aşırı gerilmesine bağlı olarak ortaya çıkar. Sık sık veya sürekli olarak sızıntı ve damlama şeklinde idrar kaçırma temel belirtisidir.
• Fonksiyonel inkontinans: İdrar yolları veya mesanede bir problem olmamasına rağmen, hastaların tuvalete zamanında ulaşamaması sonucu meydana gelen idrar kaçırmadır. Fiziksel ya da bilişsel kısıtlılıklar sonucu ortaya çıkar.
İdrar kaçırma bazen gün içerisinde tüketilen yiyecek ve içeceklerin idrar söktürücü gibi özellik göstermesine bağlı oluşabilir. Hem idrar miktarının artması hem de mesanenin uyarılmasıyla geçici tipte idrar kaçırma oluşur.
Alkol, kafein, gazlı – asitli içecekler, yapay tatlandırıcılar, acı ve baharatlı yiyecekler, sakinleştirici ve kas gevşetici gibi ilaçlara bağlı olarak geçici idrar kaçırma meydana gelebilir.
Üriner inkontinans (idrar kaçırma) risk faktörleri nelerdir?
• Yaş
Pelvik tabanı oluşturan ve kasılarak idrar kaçırılmasını engelleyici özellik gösteren kaslar, yaşın ilerlemesiyle birlikte zayıflar. Alt karında meydana gelen bu güçsüzlük ile birlikte idrar inkontinansı ortaya çıkabilir. Yapılan araştırmalarda, sıkışma tipi idrar kaçırmanın 54 yaşından sonra arttığı, stres tipi idrar kaçırmada ise 35 yaştan itibaren riskin başladığı görülmüştür.
• Hamilelik ve Doğumlar
Doğum esnasında idrar yapmayı kontrol eden sinirlerde hasar oluşması veya mesaneden idrarın kaçmasını engelleyen sfinkterin (halka şeklinde kas yapısı) zarara uğraması sonucu idrar kaçırma ortaya çıkabilir. Bebeğin doğum ağırlığı, gebelik esnasında alınan kilolar ve doğumun nasıl gerçekleştiği, idrar kaçırma için önemli risk faktörleri arasındadır. Müdahaleli doğumlarda ve bebeğin doğum kilosunun yüksek olduğu hamilelikler sonrasında idrar kaçırma şikayetleri ortaya çıkabilir.
• Obezite
Kilo artışı, pelvik tabanı döşeyen kaslara zarar vermektedir. Vücut kitle indeksinin 30’un üzerine çıkması idrar kaçırma riskini arttırıcı etki yapar. Sadece bu nedene bağlı idrar kaçırma şikayetlerine sahip kişilerde kilo verme sonrasında inkontinansın düzelmesi görülebilir.
• Kronik Kabızlık (Konstipasyon)
Kabızlık ile birlikte oluşan uzamış ıkınmalar karın içi basıncında artmaya neden olur. Bu basınç artışı mesane aktivitesini kontrol eden sinirler ve kasların kan dolaşımıyla beslenmesini engelleyerek idrar kaçırmaya yol açabilir.
İdrar kaçırma sonrasında ne gibi sorunlar (komplikasyonlar) ortaya çıkar?
Genital bölgeyi örten derinin sürekli ıslak olması, kızarıklık ve döküntülere yol açar. Aynı zamanda, bakterilerin kaçırılan idrarda üremesi kolaylaşacağı için tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları görülebilir.
İdrar kaçırma ile birlikte günlük aktiviteler ve iş yaşamı ile ilgili sorunların ortaya çıkması kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler.
Üriner inkontinans (idrar kaçırma) için tanı yöntemleri nelerdir?
• İdrar kaçırma tanısı hasta öyküsü ile başlar. Semptomların ne zaman başladığı, kaçırmanın ne kadar olduğu, arttırıcı ve azaltıcı faktörlerin neler olduğunun irdelenmesi ile hangi tip idrar kaçırmanın kişide bulunduğuna dair değerlendirme yapılır. Doktor tarafından gerçekleştirilen fizik muayene ile birlikte idrar kaçırmanın sebebi olabilecek nörolojik hastalıklar ve anatomik anormalliklerin değerlendirilmesi tanı aşamasında önemli bir yere sahiptir.
• Stres testi, idrar kaçırma şikâyeti ile başvuran kişide, stres üriner inkontinans varlığını araştırmak amacıyla, mesane dolu iken kişi öksürdüğünde idrar kaçırmanın olup olmadığını değerlendirmeye yarar.
• Tanı için kullanılan yöntemlerden biri de işeme günlüğüdür. İdrar kaçırmanın hangi durumlar ve hangi sıklıkta meydana geldiği bir çizelge üzerine kaydedilir.
• İdrar tetkiki ve biyokimyasal analizler enfeksiyon varlığı ve böbreklerin kapasitesi ile ilgili bilgi veren laboratuvar analizleridir.
• Ultrasonogrofi (USG) görüntülemesi ile mesane ve idrar yollarında tümör ve taş gibi tıkayıcı durumların varlığı incelenir. USG aynı zamanda PVR (post voiding rezidü) olarak adlandırılan, kişinin idrarını boşaltmasını takiben birkaç dakika içinde yapılan testte de kullanılır. PVR testi kişinin idrarını yaptıktan sonra ne kadar idrarın mesanede kaldığını ölçer.
• Mesanenin basıncını ölçen ürodinamik testler ve mesanenin endoskopik incelenmesini sağlayan üretrosistoskopi, idrar kaçırmaya eşlik eden çeşitli problemler varlığında başvurulabilecek diğer tanı yöntemlerindendir.
Üriner inkontinans (idrar kaçırma) için tedavi yöntemleri nelerdir?
İdrar kaçırma tedavisi temel olarak davranışsal, farmakolojik (ilaç tedavisi) ve cerrahi olmak üzere 3 kategoriye ayrılır.
• Davranışsal tedavilerde obez kişilerin kilo vermesi ve geceleri sıvı alımının kısıtlanması gibi basit yaşam tarzı değişiklikleri önerilir. Mesane eğitimi olarak adlandırılan davranışsal tedavi yönteminde kişinin sadece belirli zaman aralıklarında idrar yapması ve mesanesini mümkün olduğunca boşaltması istenir. Böylelikle işeme reflekslerinin kontrolünün sağlanması amaçlanır. Pelvik taban kaslarının eğitimi diğer bir davranışsal tedavi yöntemidir. Kegel egzersizi olarak adlandırılan uygulamalar ile idrarın kontrol edilmesini sağlayan kasların güçlendirilmesi hedeflenir.
• Mesanenin kasılması, asetil kolin olarak bilinen maddenin sinir hücrelerinden salgılanması ile gerçekleşir. Bu nedenle sıkışma tipi idrar kaçırmanın tedavisinde bu maddeyi bloke ederek sıkışmayı azaltıp mesane kapasitesini arttırıcı yönde etkili antikolinerjik ilaçlar kullanılır. Stres tipi üriner inkontinansın tedavisinde ise idrar yollarının kasılmasını sağlayarak idrar kaçırılmasını önleyen antideprasanlar tercih edilmektedir.
• Mesane kaslarına botilinum toksini (botox) uygulaması cerrahi uygulamalar içerisinde yer alır. Özellikle mesanenin aşırı aktif olduğu durumlarda kas aktivitesini durdurarak fayda gösterir.
• Cerrahi uygulamalara ek olarak cerrahi operasyonlara da idrar kaçırmanın tedavisinde gerekli durumlarda başvurulabilir. Askı ameliyatları idrar kaçırma tedavisinde uygulanan cerrahi girişimlerin başında gelir. Askı ameliyatlarında amaç, stres esnasında idrarın kaçmasını engelleyecek ancak herhangi bir tıkanıklığa yol açmayacak şekilde mesane boynu ve mesaneyi vücut dışına bağlayan idrar yolu üretranın desteklenmesidir.
